A organización dun proceso electoral esixe o traballo coordinado de moitas persoas nun período moi breve de tempo.
De maneira moi xeral, e segundo a función que teñen encomendada, podemos distinguir os grupos seguintes:
Órganos que velan pola transparencia do proceso electoral
Órganos encargados da xestión electoral
Candidaturas nun proceso electoral
Suxeitos que deciden o proceso electoral
Axentes que informan sobre o proceso electoral
Axentes de seguridade
Outros suxeitos intervenientes
Órganos que velan pola transparencia do proceso electoral
A administración electoral
A administración electoral vela pola transparencia e obxectividade do proceso e do principio de igualdade. Está composta polas xuntas electorais e as mesas electorais.
A Xunta Electoral Central é o órgano superior da administración electoral e é o único permanente dela, que ten entre outras competencias:
Dirixir e supervisar a actuación da Oficina do Censo Electoral.
Cursar instrucións ás xuntas electorais provinciais e resolver as súas consultas, unificando criterios.
Resolver as queixas, reclamacións e recursos que se lle dirixan.
Velar polo cumprimento das normas relativas ás contas e aos gastos electorais por parte das candidaturas
Exercer potestade disciplinaria sobre todas as persoas que interveñan con carácter oficial nas operacións electorais.
Aprobar, a proposta da administración das comunidades autónomas, os modelos de actas, etc.
Está composta por 13 membros (maxistrados do Tribunal Supremo e catedráticos de dereito ou de ciencias políticas e socioloxía en activo)
Xuntas electorais provinciais (XEP) e xuntas electorais de zona (XEZ)
Correspóndelles, dentro do seu ámbito territorial, resolver as queixas e reclamacións que lles dirixan de acordo coa LOREG.
As XEP e XEZ constitúense para cada proceso electoral, e compóñense de cinco membros.
Existe unha XEP en cada provincia.
Nas cidades autónomas de Ceuta e Melilla, as XEZ acumulan as funcións das XEP.
As XEZ existen en cada partido xudicial e garanten a existencia en cada mesa electoral dos medios necesarios para que poidan celebrarse as eleccións convocadas.
Para as eleccións xerais as xuntas electorais competentes en relación coa presentación e proclamación de candidatos son as XEP
Mesas electorais
Constitúense só para o día das eleccións.
Están formadas por cidadáns e cidadás elixidos por sorteo entre os censados na sección correspondente.
A mesa é única aínda que coincida a celebración de varias eleccións.
Cada mesa está composta por 1 presidente ou presidenta e 2 vogais.
Correspóndelle á mesa entre outras funcións:
Comprobar que o local electoral reúne as condicións necesarias para poder celebrar o acto de votación e observar se o material electoral mostra algunha deficiencia.
Presidir a votación e facer gardar a orde no local electoral para que se desenvolva sen ningún tipo de incidentes.
O inicio e peche da votación así como o escrutinio e finalmente a entrega da documentación electoral ao xulgado de primeira instancia ou de paz e a Correos.
Órganos encargados da xestión electoral
Ministerio do interior. Dirección Xeral de Política Interior
Correspóndelle a organización xeral dos procesos electorais de ámbito estatal (eleccións europeas, xerais, municipais e referendos) e as tarefas de coordinación da intervención doutros organismos nesta xestión.
Entre as súas competencias atópanse as seguintes:
As relacións coa administración electoral e, en particular, coa Xunta Electoral Central.
A xestión das relacións cos órganos competentes das comunidades autónomas en materia electoral.
A coordinación coas unidades dependentes doutros ministerios con competencia en materia electoral.
Información provisional sobre os resultados.
O rexistro de partidos políticos.
O financiamento público dos partidos políticos (subvencións estatais anuais e subvencións por gastos electorais) nos termos establecidos na lexislación vixente.
Coordinación da loxística electoral.
Oficina do censo electoral Ministerio de Economía e Competitividade
É o órgano encargado da formación e actualización do censo electoral. Está encadrada no Instituto Nacional de Estatística e exerce as súas competencias baixo a dirección e supervisión da Xunta Electoral Central.
Ten unha estrutura provincial, organízase en delegacións provinciais e encárgase de coordinar, supervisar, controlar e revisar o proceso de elaboración do censo electoral.
Ademais, con ocasión de cada proceso electoral, ocúpase de:
Obter as listas electorais para a súa exposición ao público e para as mesas electorais.
Resolver reclamacións de electores.
Determinar as seccións, mesas e locais electorais.
Entregar copias do censo electoral ás candidaturas proclamadas.
Enviar as tarxetas censuais aos electores.
Expedir certificacións censuais específicas e certificados de inscrición no censo.
Difusión de datos censuais.
Envío da documentación para o voto por correo nacional.
Envío da documentación para o voto por correo desde o estranxeiro (CERA e ERTA)
Ministerio de Asuntos Exteriores e de Cooperación
É o encargado (xunto a Correos e a Oficina do Censo Electoral) de facer efectivo o exercicio do dereito de sufraxio dos españois no estranxeiro.
As oficinas e seccións consulares encárganse da tramitación das solicitudes da documentación electoral daqueles españois e españolas que residan temporalmente no exterior.
Os españois e españolas que residan permanentemente no exterior poden depositar o seu voto en urna na oficina ou sección consular onde estean adscritos ou remitilo a aquelas por correo.
Correos e Telégrafos
Como operador designado polo Goberno para prestar o servizo postal universal tamén participa no desenvolvemento correcto do proceso electoral.
Fundamentalmente, Correos encárgase de realizar todos os envíos electorais, tanto os que realiza a Oficina do Censo Electoral dirixidos aos electores e electoras, como os que realizan estes. Todos estes envíos son gratuítos para os electores e electoras, sen prexuízo de que o Estado, a través do orzamento electoral, deba compensar a Correos pola súa intervención no proceso electoral. Esta compensación inclúe tamén a que corresponde aos envíos de propaganda electoral que realizan os partidos políticos.
Delegacións e Subdelegacións do Goberno
Realizan importantes funcións electorais no seu respectivo ámbito territorial, en estreita colaboración co Ministerio do Interior, a Administración Local e a Autonómica, no seu caso, entre as que se atopan tarefas de seguridade, loxística electoral, custodia e distribución do material electoral, recollida e remisión da información relativa ao seguimento da xornada e ao escrutinio provisional dos resultados.
Concellos
Son os encargados da xestión do proceso electoral a escala local, en colaboración coas Delegacións e Subdelegacións do Goberno e coas Delegacións Provinciais da Oficina do Censo Electoral.
Candidaturas nun proceso electoral
Quen pode presentar candidaturas nun proceso electoral?
Partidos políticos e federacións
Son asociacións de carácter privado inscritas como tales no Rexistro de Partidos Políticos dependente do Ministerio do Interior
Coalicións electorais
Formacións de carácter temporal, constituídas por partidos e/ou federacións, cuxa finalidade é a de presentar candidaturas nun proceso electoral concreto.
Non existe un rexistro específico de coalicións electorais. A súa creación debe comunicarse unicamente á Xunta Electoral correspondente ao ámbito de actuación da coalición.
Han de constituírse expresamente para cada proceso, ou para varios convocados na mesma data, e extínguense unha vez celebrados.
Agrupacións de electores.
Son formacións políticas que se constitúen co aval dun número variable de sinaturas de electores e electoras da circunscrición correspondente, e só e exclusivamente para poder presentar candidatura nun proceso electoral concreto e determinado.
Non teñen vocación algunha de permanencia e, de feito, se queren presentarse noutro proceso electoral, ha de procederse á nova recollida das firmas.
Suxeitos que deciden o proceso electoral
Os electores e electoras
Son electores ou electoras a Cortes Xerais os españois e españolas maiores de idade inscritos no censo electoral de residentes en España e no estranxeiro e que non se atopen privados do seu dereito de sufraxio.
Os votantes
Os electores e electoras convértense en votantes desde o momento en que votan. En España o voto é voluntario. Ninguén pode ser obrigado nin coaccionado a votar.
A diferenza entre número de electores e electoras e votantes representa o índice de participación, dato moi importante para avaliar correctamente o proceso electoral.
Axentes que informan sobre o proceso electoral
Ministerio do Interior (Dirección Xeral de Política Interior)
Informa sobre o proceso e sobre os resultados provisionais, principalmente a través das campañas institucionais, da súa páxina web e das redes de prensa que, xunto coa Secretaría de Estado de Comunicación, se ofrecen durante a fin de semana electoral.
Medios de comunicación
Os medios (televisións públicas e privadas, radios, prensa escrita, xornais dixitais, etc.) emiten as campañas institucionais que elabora o Ministerio do Interior e organizan amplos despregamentos para informar sobre o proceso electoral, as actividades das formacións políticas que concorren, o operativo electoral e os resultados electorais.
Axentes de seguridade
Quen vela pola seguridade do proceso?
FORZAS E CORPOS DE SEGURIDADE DO ESTADO
CORPOS DE SEGURIDADE AUTONÓMICOS
POLICÍA LOCAL
Outros suxeitos intervenientes
REPRESENTANTES DA ADMINISTRACIÓN
Son as persoas designadas polos Delegados e Subdelegados do Goberno para ofrecer, durante toda a xornada electoral, a asistencia necesaria á mesa electoral, sempre con carácter auxiliar e baixo a súa autoridade.
As súas funcións comprenden:
A recollida e transmisión dos datos relativos á suficiencia do material electoral e incidencias que se produzan na apertura e constitución das mesas.
Recollida e transmisión de datos relativos ao comezo da votación e aos datos de participación nos momentos fixados polo Goberno para ofrecer publicamente esta información.
Recollida dunha copia da acta de escrutinio da mesa electoral e a transmisión dos datos nela incluídos. Ademais custodiará dita copia para a súa entrega á Delegación ou Subdelegación do Goberno.
SECRETARIOS DOS CONCELLOS
Son os delegados e delegadas da Xunta Electoral de Zona e actúan baixo a estrita dependencia da mesma.
Colaboran en loxística electoral e na supervisión dos locais electorais para que o día da xornada electoral teñan cubertas as súas necesidades.
MINISTERIO DE DEFENSA
Participa no proceso electoral garantindo o voto do persoal das Forzas Armadas que estea a cumprir misións no exterior.
SECRETARÍA XERAL DE INSTITUCIÓNS PENAIS
Participa no proceso electoral facilitando o voto dos internos e internas, que non estean privados do exercicio do dereito de sufraxio, nos centros penitenciarios.
APODERADOS/AS E INTERVENTORES/AS
Son persoas designadas polos partidos políticos para actuar o día da votación nos locais electorais.
Poden ostentar emblemas ou adhesivos da entidade política á que representan, pero só para se identificar como interventores/as ou apoderados/as desa candidatura e sen que iso constitúa propaganda electoral.
APODERADO/A: Persoa maior de idade, en pleno uso dos seus dereitos civís e políticos, que representa un partido político en todos os actos e operacións electorais. Pode acceder libremente a todos os locais electorais, examinar o desenvolvemento da votación e do escrutinio en calquera mesa, formular reclamacións e pedir certificacións. Non vota na mesa se non figura no censo da mesma.
INTERVENTOR/A: É representante da candidatura ante unha mesa electoral. Desempeña a súa función só ante a mesa na que se acredita. Participa nas deliberacións da mesa con voz pero sen voto. Os interventores/as de cada candidatura acreditados ante a mesa poden substituírse entre si. Pode formular reclamacións ou protestas e pedir certificacións. Votan na mesa ante a que se acreditaron mesmo que non estean incluídos no censo da mesma, sempre e cando figuren inscritos no censo da circunscrición correspondente a esa mesa. En caso contrario só poderán votar por correo na mesa en cuxo censo estean inscritos.
